ONS ERFGOED
Documentatiecentrum/archief met tijdschriften, boeken, beeldmateriaal, heemkundige objecten en een groot aantal genealogische gegevens.
SINT-CATHARINA KERK
Ontstaan van de Parochie
Omsteeks 1250 schonk een rijke edelman met name Nikolaas, afstammende uit het Frankische geslacht der graven van Wezele, al zijn grondgoederen onder het hof van Deurne aan de priorij van Schoten.Een tweede vermelding van het bestaan van 's-Gravenwezel vinden we in een akte van het jaar 1259. Dan verkoopt de abdij van Sint-Bernardus vijftig bunders land aan de heer van Marbais. In de akte komt de tekst (Latijn en vertaald) voor: "die in het Diets Aard wordt genoemd in de plaats die Wesele bij Wineghem wordt geheten."
De parochie van 's-Gravenwezel bestaat sinds ongeveer 1200. Alleszins was er in 1279 een betwisting tussen de gebroeders Marbais en de abt van Ename om de pastoor te benoemen. In 1321 krijgen de broeders van de abdij van Ename de toelating om te behoren tot onze parochie. Ze moeten van dan en "ten eeuwige dage" de sacramenten ontvangen van de priester-pastoor van Wezel. Vanaf 1319 wordt de parochie bediend door de Witheren of Norbertijnen. Vandaar het medaillon van de H. Norbertus achteraan in de kerk. Van 1817 tot 1833 sluit Fr. Adrianus Verheyen de rij Norbertijner pastoors van de parochie. Mogelijkerwijze was dit omdat de St. Michielsabdij op het einde van de 18de eeuw afgeschaft werd en dat de abdij van Averbode – die de moeder-abdij opvolgde – te ver van ons dorp lag.
De Heilige Catharina van Alexandrië
Volgens de legende kwam Catharina uit een roemrijk patriciërsgeslacht, ze zou geleefd hebben in het begin van de 4de eeuw .
In Alexandrië overwon ze in een discussie veertig heidense wijsgeren, die daardoor zo ontroerd en begeesterd waren dat ze zich tot het christendom bekeerden. Dit was echter niet naar de zin van keizer Maxentius. Hij gaf last de veertig wijsgeren ter dood te brengen en liet Catharina in de gevangenis werpen, waar ze veroordeeld werd om een verschrikkelijke marteldood te sterven. Het tuig dat haar ter dood zou brengen bestond uit vier draaiende wielen die voorzien waren van scherpe punten, vandaar dat Sint-Catharina in de christelijke kunst afgebeeld wordt met een rad. Een engel kwam haar echter ter hulp en deed het foltertuig uiteenspringen. Door de rondvliegende brokken werden vierduizend heidenen gedood. Daarop liet de keizer haar met het zwaard onthoofden.
De overlevering verhaalt dat haar lichaam door engelen naar de Sinaiberg werd gebracht waar het rond het jaar 800 in goede staat terug gevonden werd. Naast de Sinaiberg werd later het Katharinaklooster gebouwd.
Na de zevende kruistocht in 1239 werd Sint-Catharina in onze kontrijen bekend. Zij werd beschermelinge van verschillende kerken in onze streken. De abdij van Ename gebruikte een relikwie van Sint-Catharina voor de pas gestichte parochie van Wezele.
Schilderij van Jan Provoost (1462 - 1529) - Marteldood van de Heilige Catharina
De oude kerk
Veel weten we niet van de oude kerk. Het oudste restant bevindt zich in de rechterkruisbeuk, een grafsteen van een Joncvrouw Lysbeth, Gravinne van Wezele. Ze overleed op 12 november 1444. De afgesleten grafstenen van Isabelle J. Roose (†12/8/1797), Carolus P.J. Roose de Baisy (†30/10/1817), Henriette Baronne de Visse de Celles (†25/4/1832), Gillès de 's-Gravenwezel – geboren Gravinne Roose de Baisy (†1/9/1852) werden na afbraak van de kerk naar het koetshuis van het kasteel gebracht.
De plaats van de oude kerk kunnen we situeren aan de hand van een oud kadaster plan en de contouren werden door de heemkundige kring op het dorpsplein in donkere tinten aangeduid. Aan de achterkant van de muur bevindt zich het familiegraf van de familie de Caters. Tot over honderd jaar lag het kerkhof rond de kerk.
De nieuwe kerk
In 1876 werd begonnen met de bouw van de nieuwe kerk in neogotische stijl, naar het voorbeeld van de Sint-Guibertuskerk in Schilde, die enkele jaren voordien, in 1861, werd gebouwd. Zoals de vorige kerken werd de nieuwe kerk toegewijd aan Sint-Catharina. De 's-Gravenwezelse adel, maar vooral Jonkvrouw Mathilde de Caters bezorgden royaal hun steun aan het bouwproject. Jonkvrouw De Caters schonk bvb. de bouwgrond en de vloer van de kerk. Vooraan in de kerk staat dit nog op een marmeren tegel te lezen: "Ter eeuwige gedachtenisse van de Weledele Jongvrouw Mathilde de Caters". De kerk is 41m lang en 13m hoog in de middenbeuk. Ze werd eind 1878 in dienst genomen, en op 29 september 1879 plechtig ingewijd.
Tijdens de twee wereldoorlogen werd de kerk telkens ernstig beschadigd. In 1914 wilde de Belgische Genie de toren opblazen om te verhinderen dat hij als observatiepost zou gebruikt worden door de oprukkende Duitsers. Na enig aandringen werd toelating gegeven de toren af te zagen. Dit bleef zo tot 1922. Tijdens de tweede wereldoorlog haalden de Duitsers 3 van de 4 klokken uit de toren. Ze werden tussen 1952 en 1958 vervangen door nieuwe klokken. De twee grootsten zijn de Catharinaklok, 958 kg, 115 cm doormeter, met klank mi, en de O.L.V.klok, 1371,5 kg, 131 cm doormeter, klank re. Tenslotte werd ernstige schade toegebracht door V-bommen.
Beschrijving
Achteraan in de kerk hangt een schilderij van de Vlaamse School, einde 16de - begin 17de eeuw, dat de "Verheerlijking van Sint-Catharina" voorstelt. Het werk werd van de oude kerk naar de nieuwe kerk overgebracht.
Boven de hoofdingang hangt een houten medaillon dat "Sint-Norbertus met monstrans " voorstelt (eerste helft 18de eeuw). Het koorgestoelte vooraan in de kerk is van midden 18de eeuw, en komt ook uit de oude kerk. Boven de deur in het rechtergestoelte prijkt het wapenschild van de familie Van Susteren, op het linkergestoelte dat van de familie Roose de Blaisy. Beide families speelden een voorname rol in de geschiedenis van 's-Gravenwezel en het kasteel.
Het neogotische hoofdaltaar is van 1880. Het stelt links en rechts van de gekruisigde Christus de vier evangelisten voor, Lucas met de stier, Mattheus met de engel, Joannes met de arend, en Marcus met de leeuw. Onder het altaar worden tussen de zuiltjes de symbolen van de Eucharistie afgebeeld.
Het linkse zijaltaar is toegewijd aan O.L.Vrouw van de Rozenkrans. In het centrale paneel overhandigt de Moeder Gods de rozenkrans aan de H.Dominicus. De kleine paneeltjes stellen de 15 mysteriën voor.
Het rechtse zijaltaar behoort toe aan Sint-Catharina. De beeltenis dateert uit het midden van de 18de eeuw. Een engeltje houdt een wagenwiel in de hand, het symbolisch attribuut van Sint-Catharina. De met schelp- en plantmotieven versierde sokkel draagt een relikwie van de martelares.
Tegenover het Catharina-altaar bevindt zich de grafsteen van Jonkvrouwe Lysbeth Gravinne van Wesele die in 1444 overleed. Deze grafsteen komt vermoedelijk uit het eerste kerkje van 's-Gravenwezel, en werd ingemetseld in de muur tegenover het Catharina-altaar. Het randschrift rond de beeltenis van een vrouw in lang gotisch gewaad met wijde mouwen vermeldt: "Hier leghet begraven Jonckvrouwe Lysebet Gravinne van Wesele die sterf int jaer ons Heeren MCCCCXLIIII XII dagen in november".
De preekstoel stelt de bergrede voor. De preekstoel werd omstreeks 1900 ontworpen door architect J.Bilmeyer en werd uitgevoerd door beeldhouwer Jan Baptist Van Wint. De twee biechtstoelen, midden 18de eeuw, komen ook uit de vorige kerk.
Het orgel werd in 1881 door de Duffelse firma Stevens gemonteerd. Tegen de pilaren van de kerk hangen verschillende heiligenbeelden (omstreeks 1900), waarvan de meesten vervaardigd zijn door beeldhouwer Jan Baptist Van Wint. Van belang zijn tenslotte de obiits of rouwblazoenen, die in de dwarsbeuk zijn opgehangen. Ze horen toe aan de verschillende adellijke families van 's-Gravenwezel: Roose de Blaisy, de Caters, Gillès de Pélichy, Cornet d'Elzius de Péissant, en van de Werve. In een ruit op zwarte ondergrond wordt het wapenschild en de sterfdag van de overleden edellieden vermeld. Onlangs werd aan de hand van een diepgaande studie een belangwekkend boek uitgegeven over deze rouwblazoenen op initiatief van de heemkring.